Roszczenia osób pośrednio poszkodowanych

Jeżeli poszkodowany poniósł śmierć w wyniku wypadku, dla określonych osób wynikają z tego również określone roszczenia, takie jak : zwrot kosztów leczenia i/lub pogrzebu, odszkodowanie na skutek pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci najbliższego członka rodziny oraz zadośćuczynienie.

1. Zwrot kosztów leczenia i/lub pogrzebu

Jeśli wskutek wypadku nastąpiła śmierć poszkodowanego, określonym osobom przysługuje prawo domagania się zwrotu poniesionych kosztów związanych z pochówkiem poszkodowanego. Zwrot poniesionych wydatków należy się osobie, która faktycznie te koszty poniosła. Zwrotowi podlegają wszystkie wydatki poniesione w związku z leczeniem i pochówkiem.

W przypadku braku możliwości ścisłego udokumentowania poniesionych kosztów, niekiedy przyjmuje się wartości hipotetyczne, odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku, do którego zmarły należał. 

2. Odszkodowanie na skutek pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci najbliższego członka rodziny

Najbliższym członkom rodziny zmarłego przysługuje stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej (art. 446 § 3 kodeksu cywilnego).

Roszczenie o wypłatę jednorazowego odszkodowania przysługuje określonym osobom, jeżeli śmierć bezpośrednio poszkodowanego nastąpiła na skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia spowodowanego deliktem.

Jednorazowe odszkodowanie z powodu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej przysługuje najbliższym członkom rodziny zmarłego tj. w szczególności małżonkowi, dzieciom, rodzicom. Krąg osób, które mogą ubiegać się o odszkodowanie nie jest zamknięty, w każdym jednak przypadku konkretyzacja tego, kto jest w danym przypadku najbliższym członkiem rodziny, winna być dokonana w okolicznościach danej sprawy. Nadto, dokonując oceny czy dana osoba może być uznana jako najbliższy członek rodziny należy wziąć pod uwagę faktyczny układ stosunków rodzinnych pomiędzy zmarłym, a tymi osobami.

Przesłanką uzasadniającą przyznanie stosownego odszkodowania jest powstanie szkody polegającej na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej uprawnionego. Dla oceny, czy tego rodzaju żądanie odszkodowania jest uzasadnione, należy ustalić, jaka była sytuacja życiowa członków rodziny zmarłego przed jego śmiercią oraz czy i w jakim zakresie/ w jaki sposób uległa ona zmianie tj. pogorszeniu. Podkreślenia wymaga także fakt, iż termin pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., odnosi się nie tylko do pogorszeniu aktualnej sytuacji materialnej, ale obejmuje także przyszłe szkody majątkowe.

3. Zadośćuczynienie

Najbliższym członkom rodziny zmarłego może być przyznana także odpowiednia suma tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 446 § 4 k.c.).

Zadośćuczynienie to obejmuje różne aspekty krzywdy moralnej spowodowanej śmiercią osoby bliskiej. Świadczenie to ma na celu złagodzenie ogółu cierpień po utracie osoby najbliższej, wyrównanie uszczerbków o charakterze niematerialnym związanych z doznaną krzywdą. W omawianym przypadku krzywda polega na ujemnych przeżyciach osoby uprawnionej po śmierci poszkodowanego związanych z cierpieniem fizycznym, psychicznym i moralnym.

Krąg osób uprawnionych do zadośćuczynienia jest taki sam jak w przypadku roszczenia o odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej tj. są to członkowie najbliższej rodziny.

Zadośćuczynienie przysługuje najbliższym członkom rodziny począwszy w odniesieniu do zdarzeń zaistniałych po dniu 3 sierpnia 2008 r.. W przypadku jeśli zdarzenie sprawcze miało miejsce przed tą data istnieje możliwość dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 k. c. „Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.” (uchwała SN z dnia 22 października 2010 r.,sygn. akt III CZP 76/10).